100 jaar FBA – de Federatie van Buitenafdelingen

 

Op zaterdag 6 mei 2023 vierde de FBA haar 100 jarig jubileum met met een speciale jubileumwedstrijd in Dronten. Momenteel kent de Federatie van Buitenafdelingen – de FBA –acht actieve verenigingen. Om de 2 weken wordt vanaf begin mei tot eind september een FBA wedstrijd gehouden bij een van de verenigingen. Dit zijn altijd prachtige kaatsdagen met een mooie deelname. 

Kaatsen is voor velen synoniem met Friesland. Het wordt gezien als een op en top Friese sport. Maar ook buiten het heitelan wordt er al heel lang en nog volop gekaatst. De afgelopen 100 jaar is er op zeker 39 plekken buiten Friesland in verenigingsverband gekaatst met op het hoogtepunt in de jaren 70 meer dan 500 leden. De meeste plekken is dat ook weer uitgedoofd; zo waren er verenigingen in Limburg in de mijnstreek, maar ook in Rotterdam, Ridderkerk, Utrecht, Zeist en Bussum. Op het hoogtepunt namen 24 afdelingsparturen deel aan de Bondspartij van Buitenafdelingen.

In het kader van het jubileum is een boek gemaakt van de 100 jaar historie met een doorkijkje naar de periode daarvoor. Zo werd er rond 1900 nog op verschillende plekken in de Hollanden door autochtonen gekaatst onder meer rond Vinkeveen. In de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw stonden met enige regelmaat Amsterdammers op de PC. Ook werden in die jaren demonstratiewedstrijden georganiseerd met dikke prijzen. Soms met Belgische spelers vaak met 100-en mensen publiek. Al eerder werd gepoogd het kaatsen breder voet aan de grond te laten krijgen. Dit vond men noodzakelijk in het kader van het behoud en ontwikkeling van de sport. Bijvoorbeeld in Paterswolde werd in 1891 gekaatst met verschillende Friese PC winnaars op de lijst. Voor een eerste prijs van omgerekend naar nu zo’n 1000 euro wilden mannen als Lammert Skeltes Hilarides uit Pingjum of Johannes Anema of de Kooistras van Dokkum graag komen. Nog verder terug zien we in 1888 bijvoorbeeld 2 parturen op de PC vanuit Andijk – Wervershoof. Dit waren ‘Hollanders’ en ook in Scheveningen is een kaatsdemonstratie gegeven eind 19^e eeuw met 2 parturen uit de Hollanden en 4 Friese parturen. Een van de FBA leden vertelde dat zijn pake daar aan mee heeft gedaan en nog een certificaat van in de familie is.

De FBA heeft altijd gestaan voor het behouden en ontwikkelen van de kaatssport. Zij was op een aantal momenten in de Nederlandse kaatsgeschiedenis van wezenlijk belang:

• De oprichting van de KNKB was mede op initiatief van de Kaatsclub Amsterdam. Die toen overigens zelf formeel nog niet eens was opgericht; althans niet met statuten.
• De opstart van het zaalkaatsen komt vanuit de FBA. Begin jaren 70 werd op Texel het zaalkaatsen ‘uitgevonden’ en had daarna in Wieringerwerf een vaste plek waar ook veel Friezen over de dijk naar toe kwamen.
• Het muurkaatsen dat al sinds ‘mensenheugenis’ in Den Haag beoefend. Sinds enkele jaren is het ook in Friesland in opkomst.
• Op de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam was kaatsen een demonstratiesport. Voorafgaand aan de voetbalfinale Argentinie Urugay vond op het naastgelegen veld de kaatsdemonstratie plaats. Het favoriete partuur werd met alles aan de hang verslagen door een Hollands drietal. Achterliggende gedachte was om het kaatsen als internationale sport op de kaart te zetten; hetgeen noodzakelijk werd gezien voor het behoud.

Centraal bij de FBA staat evenwel de liefde voor de sport en het onder elkaar kunnen zijn van Friezen om utens.

Typerend is het gedicht van L. Sevenster dat in de archieven van Den Haag opduikt van de lijst van 5 mei 1970:

 

Op in wiidweidich fjild yn ’t skaed fen ’t hege flatgebou

Bliuwe in stikmannich friezen it alde spil yet trou.

De bal is oan de sefte stedsjershannen faeks hwat hird

En ‘oan de bealch’ yn dizze kriten in grouwelig wird.

 

As ’t dien is heart men soms noch praten oer alear.

En yn ‘e skimer fen de joun wirdt in byld yen klear:

Efter eltse man riist in doarpke mei in kampke lan,

Der wier ’t dat ‘r it learde: opslaen mei de bleate han.